Η προθεσμία για την αποποίηση της κληρονομιάς ορίζεται από το άρθρο 1847 Αστικού Κώδικα και είναι 4 μήνες από το θάνατο του κληρονομουμένου ( ή από της γνώσεως αυτού του θανάτου ) για τους κατοίκους εσωτερικού και 12 μηνών για τους κατοίκους εξωτερικού ή εφόσον ο κληρονομούμενος ήταν κάτοικος εξωτερικού . Για τις προθεσμίες αποποίησης κληρονομιάς η ΑΑΔΕ με την Ε. 2059/2024 εγκύκλιο αναφέρεται σε μία σειρά περιπτώσεων εμπρόθεσμης αποδοχής κληρονομιάς .
Τί γίνεται , όμως, όταν ο κληρονόμος είναι κατά το χρόνο του θανάτου ( ή της γνώσεως αυτού ) ανήλικος ;
Πότε αρχίζει η προθεσμία και πώς μπορεί να αποποιηθεί μία επαχθή κληρονομία ( που έχει χρέη ) εφόσον δεν έχει δικαιοπρακτική ικανότητα ; Πώς πρέπει να ενεργήσουν οι γονείς του ή οι νόμιμοι αντιπρόσωποί του ; Το θέμα είναι περίπλοκο ,έχει δημιουργήσει ερμηνευτικά προβλήματα και έχει προκαλέσει αντιφατικές ερμηνείες μεταξύ των ανωτάτων δικαστηρίων της χώρας μας με δεδομένο τίς έννομες συνέπειες που έχει η αποδοχή μίας κληρονομιάς που έχει χρέη τα οποία κληρονομεί ο κληρονόμος.
Με λίγα λόγια για την αποποίηση κληρονομίας από τον ανήλικο τα δικαστήριά μας δέχονται τα ακόλουθα:
1ον Ο ανήλικος για να προβεί σε αποποίηση κληρονομίας εντός 4μήνου από του θανάτου νόμιμα θα πρέπει να λάβει ο νόμιμος εκπρόσωπός του άδεια από το δικαστήριο . Η προθεσμία διακόπτεται με την υποβολή της αίτησης προς χορήγηση της αδείας ( ΑΠ 1087/2011)
2ον Ο ανήλικος έχει πάντοτε το προνόμιο να αποδεχθεί την κάθε κληρονομιά με το ευεργέτημα της απογραφής ( ΑΚ 1527) που σημαίνει οτι γίνεται απογραφή του ενεργητικού και του παθητικού της κληρονομίας και εφόσον υπάρχει ενεργητικό τότε καθίσταται δικαιούχος αυτού άλλως εφόσον υπάρχει παθητικό δεν ευθύνεται για τα χρέη της κληρονομίας τα οποία εξοφλούνται από το ενεργητικό αυτής
3ον Η απογραφή κληρονομίας μπορεί να γίνει εντός 1 έτους από την ενηλικίωσή του
4ον Η αποποίηση της κληρονομίας μπορεί να γίνει εντός 1 έτους από την ενηλικίωσή του σύμφωνα με την 371/2014 απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας ( όμοια και η 2862/2013) ενώ κάτι τέτοιο είναι εκπρόθεσμο κατά την 1087/2011 απόφαση του Αρείου Πάγου η οποία δέχεται οτι η προθεσμία των 4 μηνών τρέχει και κατά των ανικάνων προσώπων όπως είναι οι ανήλικοι και συνεπώς δεν μπορεί να γίνει αποποίηση μετά την πάροδο του 4μήνου .
Τη διχογνωμία αυτή ήρθε να λύσει ο νομοθέτης με τη διάταξη του άρθρου 35 του νόμου 4786/2021 (ΦΕΚ 43 A’/23.03.2021) το οποίο προβλέπει οτι για τους κληρονόμους που ενηλικιώνονται : «Κατά την αληθή έννοια του άρθρου 1912 του Αστικού Κώδικα (Α.Κ., π.δ. 456/1984, Α΄ 164), ο κληρονόµος που ενηλικιώνεται δικαιούται εντός της ετήσιας προθεσµίας του άρθρου 1912 ΑΚ να αποποιηθεί την κληρονοµία» και συνεπώς η προθεσμία αποποίησης για τον ανήλικο είναι η συμπλήρωση του 19ου έτους της ηλικίας του.
Μετά τη δημοσίευση της παραπάνω διάταξης προέκυψε νέα διχογνωμία: Η διάταξη έχει αναδρομική εφαρμογή και αφορά και τις παλιές υποθέσεις ή αφορά μόνο αυτές που προκύπτουν μετά τη δημοσίευση του νόμου; Η ολομέλεια των Ειρηνοδικείων Καβάλας-Παγγαίου-Θάσου δέχθηκε με την 872/2021 απόφασή της οτι η διάταξη είναι ψευδοερμηνευτική , δεν εφαρμόζεται αναδρομικά και οτι υπαγόμενες στην νέα ρύθμιση περιπτώσεις, συνιστούν i. όταν ο κληρονομούμενος απεβίωσε από 23-3-2021 και εντεύθεν και ii. όταν η προθεσμία αποποιήσεως κατά το προηγούμενο νομικό καθεστώς δεν έληξε έως 23-3-2021
Την άποψη αυτή δέχονται και οι φορολογικές αρχές δηλαδή οτι δεν λειτουργεί αναδρομικά αλλά μόνο μετά από τη δημοσίευση του νόμου ( 23.3.2021) και συνεπώς για θανάτους πριν από την παραπάνω ημερομηνία θα πρέπει να γίνεται η αποποίηση της κληρονομιάς εντός 4μήνου με άδεια του δικαστηρίου ( βλ. έγγραφο 16152/06.04.2022 έγγραφο της ΔΟΥ Πατρών )
Αντίθετα , όμως, το Τριμελές Εφετείο Θεσσαλονίκης με την υπ’ αριθμ. 2043/2021 απόφασή του ( και η όμοια αυτής του Μονομελούς Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης απόφαση υπ’ αριθμ. 9639/2023 ) δέχθηκαν οτι η διάταξη αυτή είναι γνήσια ερμηνευτική και επομένως η νέα αυτή διάταξη, ισχύει από την έναρξη της ισχύος της αρχικής διατάξεως που ερμηνεύεται (άρθρο 1912 ΑΚ, π.δ. 456/1984).
